Wprowadzenie do Redukcji Szkód

Przygotował Marek Zygadło

W roku 2007 na Międzynarodowej Konferencji Redukcji Szkód Związanych Przyjmowaniem Narkotyków która odbyła się w Warszawie, otrzymałem zaszczytną nagrodę National Rolestone Award ( http://www.ihra.net/awards). Nagroda Rolleston Award na poziomie Narodowym, na podstawie nominacji przesyłanych przez zainteresowanych specjalistów,  jest przyznawana przez IHRA każdego roku osobie lub organizacji, która posiada wybitny wkład w rozwój Redukcji Szkód związanych z  substancjami psychoaktywnymi i której praca rozwinęła lub rozwija i promuje Paradygmat Redukcji Szkód.

Było to dla mnie ogromne przeżycie, kiedy Mr. Pat O’Hare wręczył mi tę nagrodę, a grupa ok. 1000 osób specjalistów z całego świata na stojąco biła mi brawo. Pochlebiam więc sobie, że wolno mi mówić o Redukcji Szkód.

 Szkody powstałe  z picia i brania

 Redukcja Szkód to wszelkie działania podjęte w celu zmniejszenia szkód lub ich ryzyka u osób przyjmujących substancje psychoaktywne, ich rodzin i społeczności.  Uzależnienie od środków psychoaktywnych jest chorobą przynoszącą szkody  we wszystkich sferach życia. Dotyczy całej osoby ludzkiej oraz jej społecznego kontekstu. Może zaburzyć relacje interpersonalne i intra-psychiczne. Szkody to przede wszystkim rozliczne choroby ale także wiele innych problemów codziennego życia.

 Szkody indywidualne

  • choroby płuc (czynna gruźlica, astma);
  • choroby zakaźne (HIV, HCV, HBS);
  • choroby wskaźnikowe AIDS (bakteryjne zapalenia płuc, grzybice);
  • uszkodzenia trzustki i stany zapalne wątroby, marskość, stany zapalne z zanikaniem błony śluzowej żołądka, następowa anemia;
  • uszkodzenie obwodowego  układu nerwowe (polineuropatia);
  • osłabienie materiału genetycznego;
  • u kobiet uzależnionych  problemy ginekologiczne  (nadżerki, rak szyjki macicy) a w zakresie opieki położniczej często patologia ciąży;
  • oprócz przewlekłych zaniedbań zdrowotnych, wśród szkód indywidualnych można zauważyć niedostatki socjalne, takie jak ubóstwo, bezdomność, niedożywienie;
  • wielu konsumentów posiada ogromne deficyty w zakresie umiejętności społecznych, wykształcenia, kompetencji zawodowych;
  • marginalizacja i wykluczenie społeczne to także dotkliwe szkody przeżywane indywidualnie przez poszczególne osoby;
  • zaś najdotkliwsze szkody do kalectwo, niepełnosprawność i przedwczesna śmierć.

Szkody społeczne

•     związane z używaniem substancji psychoaktywnych występują w kilku obszarach życia społecznego,  główne z nich to szkody w rodzinach i wspólnotach lokalnych – zaburzenia bądź całkowita utrata więzi;

•     szkody ekonomiczne (koszty leczenia, utrzymywania w aresztach i zakładach karnych, renty, zasiłki socjalne);

•     szkody w systemie prawno-karnym ( nie skuteczne i nie wykonalne prawo, łatwy dostęp do narkotyków w jednostkach penitencjarnych);

•     wiele z opisanych trudności z jakimi borykają się osoby uzależnione w Polsce nie są jedynie rezultatem samego spożywania środków psychoaktywnych, ale także systemu prawnego jaki funkcjonuje w naszym kraju;

•     prawo narkotykowe, od momentu wprowadzenia przepisu o karaniu za posiadanie każdej ilości substancji psychoaktywnych, należy do najbardziej restrykcyjnych w UE.

•     rezultatem tego jest zejście użytkowników do „podziemia” i kumulowanie się ich problemów społecznych i zdrowotnych.

 

Środki psychoaktywne oddziaływają na każdą komórkę ludzkiego ciała, używane długo i w dużych ilościach powodują szkody w całym organizmie i mogą prowadzić do śmierci.

Osoba uzależniona np, w Hiszpanii, czy w Czechach, gdzie polityka narkotykowa jest bardziej wyważona i mniej skupiona na ściganiu,  a bardziej na pomocy, ma mniejsze prawdopodobieństwo wyżej wymienionej degradacji zdrowotnej i społecznej niż uzależnieni w Polsce.

 

Redukcja Szkód

 Nikt i nigdy nie rozwiąże problemu środków psychoaktywnych  w sposób zadawalający wszystkich jest bowiem bardzo złożony. Oto kilka wątków dotyczących uzależnień:

  • Podaż, nie jest głównym powodem uzależnień, sama jest skutkiem popytu;
  • Uzależnienia są nieoczekiwanym skutkiem „samoleczenia”;
  • Przyczyn potrzeby „samoleczenia” należy szukać w biografii potencjalnego Pacjenta;
  • Profilaktyka przemocy w domu, w szkole, w grupie rówieśniczej może być najskuteczniejszą metodą profilaktyki uzależnień;
  • Milcząca zgoda na nielegalny rynek narkotykowy pozbawia rządy pieniędzy na leczenie osób uzależnianych;
  • Koszt produkcji środków psychoaktywnych wynosi ok. 1% zysku ze sprzedaży;
  • Kary pozbawienia wolności za posiadanie „narkotyków” na własny użytek przynoszą więcej szkód niż pożytku;
  • We wszystkich więzieniach świata jest dostęp do narkotyków;
  • Korupcja to narzędzie często stosowane przez narkobiznes w celu ochrony własnych interesów;
  • Narkofobia jest przyczyną irracjonalnej polityki narkotykowej w większości krajów świata;
  • Wielu narkofobów poprzez swoje medialne prezentacje pogłębia  społeczną narkofobię i dyskryminację osób uzależnionych.

Trudno jest zatem znaleźć satysfakcjonujące wszystkich rozwiązanie.

Ale można próbować redukować szkody!!!

Zazwyczaj wymienia się sześć podstawowych zasad i cztery filary Redukcji Szkód,  które stanowią podstawę do tworzenia serwisów pomocy osobom uzależnionym. W Polsce   zasady te w drugiej połowie lat 90-tych  upowszechniali założyciele Polskiej Sieci Redukcji Szkód (http://www.harm-red.bci.pl/ ) –  Marek Beniowski, Andrzej Kaciuba i Marek Zygadło, było to stowarzyszenie nie zarejestrowane, które przez kilka lat pomagało specjalistom wychowanym na systemach abstynenckich („drug free”) zaakceptować nowe podejście.

Zmiana utrwalonych przekonań nie przychodzi łatwo. Do dziś w Polsce i na świecie, nie brakuje zagorzałych wrogów Redukcji Szkód, kontrolerów, którzy lepiej wiedzą, co jest dla innych dobre.

 Principia Redukcji Szkód

1/ Mówienie, koncentracja na abstynencji   nie zawsze jest najważniejszym i najbardziej odpowiednim sposobem pomocy osobie uzależnionej.

2/ REDUKCJA SZKÓD pomaga w takiej sytuacji  w jakiej dana osoba (Pacjent, Klient) aktualnie jest.

3/ REDUKCJA SZKÓD zakłada, że osoba uzależniona jest w stanie kierować swoim  zachowaniem i zmianą zachowań.

4/ REDUKCJA SZKÓD zakłada, że istnieje możliwość bezpieczniejszego, kontrolowanego brania/picia, zaś u osób które utraciły kontrolę nad używaniem substancji psychoaktywnych –  abstynencja jest bezpieczniejsza niż branie/picie.

5/ REDUKCJA SZKÓD  włącza Pacjenta/Klienta i wszystkie przydatne osoby  w tworzenie strategii i sposobów  pomocy Pacjentowi/Klientowi.

6/ REDUKCJA SZKÓD aby działać efektywnie bierze pod uwagę środowisko i warunki, w jakich  znajduje się Pacjent/Klient

 Obszary działania

Profesjonalne programy Redukcji Szkód konstytuują cztery filary, specyficzne obszary aktywności, są to:

  1. Edukacja o środkach psychoaktywnych
  2. Praca w środowisku
  3. Substytucja lekowa
  4. Psychoterapia Redukcji Szkód

Paradygmat Redukcji Szkód nadaje głęboki sens każdej pozytywnej zmianie w przekonaniach, postawach i zachowaniach osób uzależnionych od leków, narkotyków, alkoholu, także osób uzależnionych od wszelkich nałogowo-kompulsywnych zachowań. Otwiera perspektywę tworzenia odpowiednich ofert pomocy, której strategie tworzą wspólnie Pacjent/Klient i specjalista/terapeuta.

 

Marek Zygadlo                                                                                                                        tel. kontaktowy: 517 660 422                                                                                             email:  marekzygadlo@dobryosrodek.pl